Ik kom net terug van een fietscruise langs de Hanze steden en dat inspireerde mij tot het schrijven van deze blog. Ik heb nagedacht over de opzet van de Hanze samenwerking en hebben deze eens afgezet tegen de veel genoemde (en geroemde, maar ook verguisde) aanpak van de VOC.
Om de verschillen te begrijpen moeten we kijken naar de culturele en economische verschillen en overeenkomsten. Juist in een wereld die steeds kleiner wordt.
Mijn vakantie inspireerde me met een historische bril te kijken te kijken naar de Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC) en de Hanze, en hun overeenkomsten te vergelijken met Rijnlandse en Angelsaksische bedrijfsmodellen.
De VOC, opgericht in 1602, was een machtige handelsorganisatie, beroemd om zijn expansieve handelsnetwerk dat zich uitstrekte tot in Azië. De VOC wordt gezien als een vroege weerspiegeling van het Angelsaksische bedrijfsmodel, dat zich richt op aandeelhouderswaarde, centralisatie en competitie. De VOC was het eerste bedrijf dat werkte met aandelen. Het had een centrale Raad van Bestuur, streefde naar winstmaximalisatie en monopolieposities in de handel om zoveel mogelijk te verdienen.
Daartegenover stond de Hanze, een middeleeuws handelsnetwerk dat zich over Noord-Europa uitstrekte. De Hanze was een samenwerking van onafhankelijke handelssteden en kooplieden, die collectief handelsprivileges veiligstelden en handelsnormen instelden. Deze (informele) samenwerking weerspiegelt het Rijnlandse model, dat meer staat voor stakeholderwaarde (waarde voor alle betrokkenen), decentralisatie en samenwerken. Het doel van de Hanze was niet om de winst te maximaliseren ten koste van alles, maar om handel te faciliteren ten gunste van alle betrokken partijen.
Hanze kreeg concurrentie van de VOC in die zin dat deze organisaties voor een periode tegelijk actief waren. Maar hun doelstellingen, activiteiten en invloedsgebieden waren wel verschillend.
De Hanze werd meer beïnvloed door bredere economische en politieke veranderingen die plaatsvonden in Europa, terwijl de VOC was gericht op het verkennen van nieuwe handelsroutes en mogelijkheden buiten Europa.
In het huidige bedrijfsklimaat is er een vergelijkbare spanning tussen deze twee benaderingen. Het Angelsaksische model (de landen die van oorsprong onder de invloed stonden van het Verenigd Koninkrijk en Engels georiënteerd waren; Verenigde Staten, Canada, Australie, Nieuw Zeeland), met de nadruk op aandeelhouderswaarde, heeft de afgelopen decennia de overhand gehad. Dit model ligt echter steeds meer onder vuur vanwege zorgen over sociale ongelijkheid en geringe aandacht voor duurzaamheid.
Het Rijnlandse model, aan de andere kant, wint aan aantrekkingskracht. De nadruk op bredere stakeholderbelangen, waaronder werknemers, klanten, de samenleving en het milieu worden in deze stroming ook belangrijk gevonden. Duitsland en Nederland hebben een meer Rijnlandse cultuur. En de belangstelling voor dit model groeit de laatste tijd.
